Ilona de Jong – ‘Onderweg’ naar de toekomst

Marcel Harteveld (25) en Johan Fretz (24) zijn onderweg. Onderweg naar een diploma van de Amsterdamse Toneelschool en Kleinkunstacademie. Onderweg naar een eigen vorm van theater. En onderweg naar het ITs festival met de voorstelling, hoe kan het ook anders, ‘Onderweg’.

Samen noemen de twee heren zich de Gebroeders Fretz. Marcel heeft dit bedacht, omdat hij Fretz toch beter vindt klinken dan zijn eigen achternaam Harteveld. Volgens Johan zijn ze te omschrijven als ‘een romantische halve neger’ (hijzelf)en ‘een lekker nuchtere Hollander’ (Marcel).

Al in het tweede jaar van de opleiding wisten de theatermakers hoe hun toekomst er uit zou zien. Ze wilden meteen al samen voorstellingen maken. ‘School gaat er vooral om dat je je voorbereidt op wat je erna wilt doen,’ vertelt Marcel, ‘en een sterke plus aan onze opleiding is dat je de ruimte krijgt om jezelf te ontdekken en dat hebben we gedaan.’ Vooral het combineren van hun interesses vinden de mannen interessant. Cabaret en tekst zijn meer Johan’s terrein, terwijl Marcel zich juist stort op muziek. In hun eerste avondvullende voorstelling ‘Onderweg’ maken ze een combi van beide disciplines.

‘Onderweg’ laat het kruispunt zien tussen de jeugd en de volwassenheid. De twee twintigers zien om zich heen dat er in hun generatie een keuze gemaakt moet worden: ben je nog een jongere of ben je al volwassen? En wat ga je doen met de rest van je leven? Johan probeert in de voorstelling een keuze te maken door met een backpack de wereld rond te trekken, maar Marcel blijft juist thuis om zijn toekomst te overdenken.

Zo vertwijfeld over de weg naar de toekomst lijken Marcel en Johan zelf helemaal niet. Ze hebben grootse plannen na de opleiding aan de Theaterschool en voelen zich verantwoordelijk als theatermaker om te communiceren met de samenleving. Als kunstenaars blijven ze nadenken over wat er om hen heen gebeurt. Johan: ‘Theo Maassen vertelt dat men vaak zegt: ‘Maak je niet druk’, maar je moet je verdomme wel druk maken om alles om je heen.’ ‘Maar wij stellen vooral vragen over wat we zien en we pretenderen niet dat we de antwoorden hebben,’ voegt Marcel daaraan toe.

In de vertoning van ‘Onderweg’ op het ITs festival worden vragen al helemaal niet beantwoord. Deze voorstelling is alleen een soort samenvatting van de bijna 2 uur durende voorstelling. ‘We kregen helaas maar 45 minuten op het ITs,’ legt Marcel uit. ‘Hopelijk is dat genoeg om het publiek te triggeren en ze aan te zetten tot nadenken,’ vult Johan aan. Want dat is het doel van de voorstellingen van de Gebroeders Fretz: het publiek laten nadenken over hun nieuwe vorm van theater, ‘komische verhalende muziektheater’.

Boukje Cnossen – Look Closer

Johan Fretz noemt zichzelf een echte cabaretier: ‘Ik wil een verhaal kwijt.’ Fretz heeft samen met Wouter Zweers, het script van American Beauty bewerkt voor hun afstudeervoorstelling Look Closer. ‘Dat is niet alleen een kwestie van vertalen, maar ook van veranderen. Tijdens dat proces is het van belang de film bijna te vergeten, hoe moeilijk het ook is,’ vertelt Fretz.

Look Closer, één van de twee afstudeervoorstellingen van de Amsterdamse Toneelschool & Kleinkunst Academie, is dit jaar een bewerking van de Amerikaanse cult-film én commercieel succes American Beauty (1999). Johan Fretz en Marcel Harteveld, beiden student aan de Theaterschool, doen mee aan deze voorstelling onder regie van Michiel Regt. Zowel Fretz als Harteveld hebben de drang om zelf een boodschap verkondigen. Ze spelen daarom niet alleen een rol, maar dragen ook bij aan het scheppingsproces van de voorstelling.

De twee grootste struikelblokken die zich aandienen bij de bewerking van een filmscript tot een theaterstuk, zijn de lengte van de scènes en de snelle wisselingen van locatie. De beroemde scène waarin de familie van hoofdpersonage Lester dineert, duurt slechts anderhalve minuut. De filmkijker ervaart dit als een lange scène, maar in het theater is dat het in een zucht voorbij.

Fretz legt uit hoe je met deze problemen om kan gaan: ‘In het theater kun je met één voorwerp al een locatie creeëren. Zet je een headset op, dan ben je op een kantoor. Ook maken we scènes wat langer, zodat de overgangen in het verhaal soepeler verlopen. Wanneer de film van locatie wisselt, vragen wij ons af of dat echt noodzakelijk is.’

Marcel Harteveld houdt zich als muzikaal theatermaker meer bezig met de soundtrack. Omdat de soundtrack van American Beauty zo bepalend is voor de film, kwam ook hij voor een uitdaging te staan. ‘Diezelfde muziek gebruiken zou stom zijn. Dus zijn we nu bezig om op basis van associatie bestaande popnummers in de voorstelling te verwerken. Dit zijn vooral nummers die aanhaken bij de Amerikaanse cultuur, zoals American Woman en Satisfaction. We willen deze nummers live gaan spelen en dus moet iedereen ze instuderen. Helaas kan niet iedereen alle instrumenten bespelen. Daarom bestaan onze repetities deze week vooral uit het eindeloos oefenen op drumstellen,’ vertelt Harteveld met een grijns.

Johan Fretz zal de rol van man met midlifecrisis Lester Burnham op zich nemen en Marcel Harteveld vertolkt zowel ‘Jim1’ (de ene helft van het homostelletje Jim en Jim) als die van Buddy, de gladde makelaar met de zware wenkbrauwen. Voor zowel Fretz als Harteveld is het niet hun eerste keus om zich naar bestaande personages te voegen. Eerder maakten de heren onder de naam De Gebroeders Fretz al de voorstelling Onderweg, waarvan een korte versie ook op het Its Festival te zien zal zijn.

Fretz: ‘Wij willen doorbreken met cabaretvoorstellingen. Het woord cabaret is nu vergiftigd geraakt, mensen gaan naar cabaret om enkel te lachen. Wij willen juist iets over de wereld vertellen en schuwen het moralistische niet.’ Harteveld: ‘Ik snap het niet wanneer mensen zich niet interesseren voor politiek. Democratie is toch juist heel belangrijk? Ik denk dat je je vooral druk moet blijven maken om de dingen die zich in de wereld afspelen. Als je goed om je heen kijkt, zijn een heleboel dingen heel raar. Daar moet je wat mee.’ Met deze uitspraak hebben Fretz en Harteveld de titel Look Closer in ieder geval mee.